ცხოვრება დაკიდებულ სივრცეებში – კაზა სოლე

„კაზა სოლე“  თბილისის ცენტრში, ბაგებში ლანდშაფტის ერთგვარი არქიტექტურული გაგრძელებაა. შენობა ქალაქს უყურებს, მის უკან კი მთებია. 

მისი ავტორი არქიტექტორი ნიკოლოზ ლეკვეიშვილია, „თიმმ არქიტექტს“ ბიუროს დამფუძნებელი. პროექტი ასახავს ახალ არქიტექტურულ ხედვას, სადაც თბილისური არქიტექტურული ისტორია ბუნებრივად ერწყმის თანამედროვე ინფრასტრუქტურას და შესანიშნავად პასუხობს დღეს არსებულ, ადამიანურ ფაქტორებთან დაკავშირებულ გამოწვევებს. 

სწორედ ამ ხიბლის გამო აღმოჩნდა ის 2025 წლის ბიენალეს პარალელურად მიმდინარე არქიტექტურულ გამოფენაზე. 

ვენეციის არქიტექტურის ბიენალე ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ, ვენეციაში, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ამ დარგში მოღვაწე არქიტექტორებს და მათ ნამუშევრებს მასპინძლობს. ღონისძიება 1980 წლიდან იმართება და დღემდე განაგრძობს არქიტექტურული დისკურსის გაფართოებასა და გარდაქმნას. მასში მონაწილეობა მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც მონაწილეებს საშუალება აქვთ, საკუთარი სიტყვა თქვან თანამედროვე არქიტექტურაში, უპასუხონ სოციალურ თუ ტექნოლოგიურ გამოწვევებს და საფუძველი ჩაუყარონ ახალი ტენდენციების ფორმირებას მსოფლიოს მასშტაბით. 

ბიენალეს პარალელურად გამართული გამოფენები შინაარსობრივად ეხმიანება ბიენალეს ძირითად თემას და განიხილება მის შემადგენელ ნაწილად — როგორც შეფასებისა და გაშუქების, ისე მონაწილეობის კუთხით. ეს ღონისძიებები ორგანულად ებმის საერთო პროგრამას, აგრძელებს და ავითარებს ბიენალეს კონცეფციას, მათ ესწრებიან ბიენალეს ორგანიზატორები, მონაწილეები და ვიზიტორები. 

გამოფენის კურატორი, ვლადიმირ ბელოგოლოვსკი , რომელიც უკვე 20 წელზე მეტია ნიუ-იორკში მოღვაწე კრიტიკოსია, მიიჩნევს, რომ ნიკოლოზ ლეკვეიშვილის იდეა შთამაგონებელია სხვა არქიტექტორებისთვისაც. 

„მე მანამდე ვიყავი თბილისში და კარგად ვიცნობ ნიკოზ ლეკვეიშვილს წარსული კოლაბორაციიდან. ამიტომ დავუკავშირდი და შევთავაზე მონაწილეობა. განვიხილეთ, რა შეიძლებოდა წარმოედგინა გამოფენაზე და მან შემომთავაზა ეს პროექტი. მე ის ნამდვილად მომეწონა. ძალიან განსხვავებულია და ვფიქრობ, მისი იდეა ფანტანსტიურია. ის დაფუძნებულია ადგილობრივ ისტორიულ არქიტექტურაზე. ეს არ არის უბრალოდ პროექტი, მას ისტორიული ფესვები აქვს. სწორედ ესაა ის მიზეზი, რომელიც იდგა ამ არჩევანის უკან. 

ჩვენ უნდა განვიხილოთ სხვადასხვა იდეები და ერთმანეთისგან ვისწავლოთ, როგორ აღმოვაჩინოთ ჩვენი უნიკალური იდეა,“- ამბობს ვლადიმირ ბელოგოლოვსკი. 

ნიკა ლეკვეიშვილის პროექტის სტენდი ვენეციაში გამართულ არქიტექტურულ გამოფენაზე 5 ცნობილი არქიტექტორის: ზეიგა გელის (Zaiga Gaile – რიგა, ლატვია), სერგეი ჩობანის (Sergei Tchoban – ბერლინი, გერმანია), ინფან ჯონგისა და შაუნჯუნ ბიიუს (Yingfan Zhang, Xiaojun Bu – ბეიჯინგი, ჩინეთი), რობერტ კენიეჩნის (Robert Konieczny – კატოვიცე, პოლონეთი), აშოტ და არმენ სნიკჩიანების ( Ashot & Armine Snikhchyan – ერევანი, სომხეთი) ნამუშევრებთან ერთად წარსდგა.

„კაზა სოლე“ წარმოადგენს მიკრო ქალაქის იდეას, რომელიც შეიქმნა თბილისურ კულტურაში ცოცხალი ურთიერთობების დაბრუნების სურვილით.

ნაგებობა ისეა დაპროექტებული, რომ მზის შუქი დღის მანძილზე ყველა ბინას ავსებს. 

“გვინდოდა მზის შუქი არ დაბლოკილიყო. ამიტომ შევქმენით ერთგვარი “ფანჯარა” შენობის სტრუქტურაში, რომ მზე შესულიყო ტერიტორიაზე. ამან ბუნებრივად წარმოშვა სივრცე, რომელიც ჰგავს ტრადიციული ეზოს მასშტაბს. ამის შემდეგ დავიწყეთ ფიქრი, როგორ შეგვეძლო თბილისის ისტორიული ტიპოლოგიების, ცხოვრების სტილისა და ტრადიციების გადმოტანა თანამედროვე არქიტექტურაში,” – ამბობს ნიკოლოზ ლეკვეიშვილი გამოფენის კურატორთან ვლადიმერ ბელოგოლოვსკისთან ინტერვიუში. 

პროექტის მთავარი ელემენტი თბილისური აივანია – შეკრების, კომუნიკაციის და გარე სამყაროსთან კავშირის ადგილი. როგორც კრიტიკოსთან ინტერვიუში პროექტის ავტორი აღნიშნავს, თბილისის არქიტექტურაში აივანი ყოველთვის უდიდეს როლს ასრულებდა და დიდწილად, ამას განსაზღვრავდა ადამიანების ცხოვრების წესი – თბილი კლიმატის გამო მოსახლეობის ცხოვრება ძირითადად გარეთ წარიმართებოდა და რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, აივანი წარმოადგენდა ერთგვარ თეატრალურ სცენას ადამიანებისთვის, შესაძლებლობას აძლევდა ურთიერთობა ჰქონოდათ როგორც ერთმანეთთან, ასევე ქალაქთან. 

მსგავსი აივნები თბილისის ისტორიაში ცნობილია “სალაყბოს“ სახელით. ის არ წარმოადგენდა არც ქალაქის და არც მცხოვრების საკუთრებას. სწორედ ეს იყო ის გარემოება, რაც განსაზღვრავდა მისი სოციალური დატვირთვის მნიშვნელობას. 

ამ პროექტით ნიკა ლეკვეიშვილს ადამიანებისთვის ამ შესაძლებლობის დაბრუნება სურს. თანამედროვე, ციფრულ სამყაროში, როცა ცხოვრება სულ უფრო ვირტუალური და შედეგად, საკმაოდ ჩაკეტილიც ხდება, ურთიერთობის ამ წესის შემობრუნების შესაძლებლობა კრიტიკულ მნიშვნელობას იძენს. 

სოციალიზაცია, ისევე როგორც მზის სინათლე ადამიანის ფსიქიკური განვითარებისთვის აუცილებელი ერთ-ერთი ფუნდამენტური ელემენტია. კვლევები აჩვენებს და ალბათ, პანდემიის დროს თითოეულმა ჩვენგანმა საკუთარ თავზეც გამოვცადეთ, რომ ცოცხალი ურთიერთობა, მზის შუქზე გარეთ ყოფნა გავლენას ახდენს ფსიქიკაზე. ეს არის ის აუცილებლობა ადამიანისთვის, რომელიც ამცირებს სტრესს, გვიჩენს ახალ სტიმულებს და ფიზიკურ ჯანმრთელობაზეც კი აისახება. სწორედ ამიტომ გვევლინება საზოგადოებრივი სივრცე პროექტის მთავარ ელემენტად და კიდევ უფრო მეტი ჰარმონიისთვის გრავიტაციისგან, როგორც ყოველდღიური რუტინისგან გაქცევასაც გვთავაზობს.

„კაზა სოლე“ არის საცხოვრებელი ადგილი მათთვის, ვისთვისაც მნიშვნელოვანია სოციალიზაცია, უყვარს დილის მზის სხივის შემოჭრა საკუთარ სახლში, ზოგჯერ კი სურს გაექცეს ჩვეულ რეჟიმს ისე, როგორც ბავშვობაში, ხანდახან მაინც თავი დააღწიოს ციფრულ ლაბირინთს და დატკბეს მზის გულზე ან კიდევ მთვარის შუქზე ცოცხალი ურთიერთობების ხიბლით. 

პროექტი 3 შენობისგან შედგება. თითოეული მათგანის მეოთხე სართულზე განთავსებულია 150 კვადრატული მეტრის საერთო სარგებლობის გამწვანებული აივანი. თუმცა, თითოეულ ბინას აქვს საკუთარიც, რომელიც ოთახს ვიტრაჟული კარით უკავშირდება, რას ქმნის ბინასთან  ერთიან სივრცეს.

პროექტი დამტკიცებულია და მისი დასრულება 3 წელიწადში იგეგმება.